راهنمای شناخت سبک‌های مختلف در معماری

هنگامی که در نقاط مختلف یک شهر رانندگی می‌کنید و یا به شهر جدیدی سفر می‌کنید، احتمالا متوجه تفاوت معماری ساختمان‌ها در نقاط مختلف می‌شوید. زیرا مثلا ممکن است در یک خیابان اغلب خانه‌ها به سبک مدرن و جدید ساخته شده باشند، اما در نقطه دیگری از شهر بیشتر خانه‌های قدیمی ببینید که اصطلاحا به بافت قدیمی معروف هستند. حال علت این تفاوت‌ها چیست؟ علت این تفاوت علاوه بر شرایط آب‌وهوایی نقاط مختلف،  تغییر و تحول‌های رخ داده در زمان‌های مختلف هم هست. چرا که با گذشت زمان، عناصر به کار رفته در معماری ساختمان‌ها  تغییر کرده است. حال زمانی که شما تصمیم به ساخت‌و ساز و یا تعمیر ساختمان  و یا بازسازی منزل و خانه قدیمی خود داشته باشید، شناخت دقیق و کامل سبک‌های معماری می‌تواند کمک خوبی برای انتخاب سبک مناسب معماری ساختمان باشد. به خاطر همین پیشنهاد می‌کنم تا آخر این محتوا را مطالعه کنید تا شناخت مختصری در این‌باره بدست آورید.

سبک در معماری چیست؟

پیش از هر چیز شاید این سوال برای شما پیش بیاد که اصلا منظور از سبک در معماری چیه؟ سبک معماری ساختمان به زبان ساده نوع طراحی و ساخت دکوراسیون داخلی و معماری بیرونی ساختمان است. در واقع سبک معماری مجموعه‌ای از ویژگی‌های ساختمان و نشان‌دهنده نحوه طراحی ساختمان است که آن را از نظر تاریخی هم قابل شناسایی می‌کند. به عنوان مثال سبک‌های معماری ایرانی را امروزه از روی آثار باستانی می‌توان تشخیص داد. هر سبک معماری شامل ترکیب منحصربفردی از عوامل مانند فرم، اصول زیبایی‌شناسی، روش ساخت، مصالح ساختمانی و ویژگی‌های منطقه‌ای است.

عناصر تشکیل دهنده سبک معماری چیست؟

عناصر زیادی هستند که سبک معماری یک ساختمان را تشکیل می‌دهند از مصالح به کار رفته تا نحوه طراحی ساختمان. حال این عناصر به شرح زیر هستند:

مصالح ساختمانی

مصالح ساختمانی علاوه بر اینکه نوع طراحی را مشخص می‌کند، نشان‌دهنده زمان ساخت ساز هم هست. چرا که در هر برهه زمانی مصالحی در ساختمان به کار می‌رود که در آن زمان رایج و فراوان بوده است. البته برخی مصالح مانند چوب، آجر و سنگ مصالحی هستند که هزاران سال است برای ساخت و ساز استفاده می‌شوند. اما این مصالح هم، در زمانهای مختلف تغییر و تحول‌های بسیاری داشته‌اند. به عنوان مثال در گذشته در صورتی که سنگ برای نمای ساختمان انتخاب می‌شد،‌ معمولا سنگ مورداستفاده به این منظور سنگ‌های چینی آن هم در ابعاد باریک و کوچک بود؛ اما امروزه رایج‌ترین سنگ برای نما سنگ تراورتن است. با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی رفته رفته مصالح جدیدتری مانند شیشه، کامپوزیت، بتن، فولاد و…هم رایج شدند. به این ترتیب نوع مصالح به کار رفته در ساختمان، اطلاعات بسیاری از نوع سبک معماری ساختمان ‌می‌تواند در اختیار شما قرار دهد.

سن و زمان ساخت سازه

زمان ساخت سازه هم یکی از اجزا و عناصر کلیدی نشان‌دهنده سبک معماری ساختمان است. زیرا معمولا در هر زمانی سبکی از معماری فراوان و باب می‌شود. مثلا امروزه شما برج‌ها و ساختمان‌های زیادی را می‌بینید که به سبک کلاسیک و با نمای رومی ساخته شده‌اند. با این وجود شما ساختمان‌ها و آثار باستانی را می‌توانید در نقاط مختلف پیدا کنید که در گذشته به سبک‌های امروزی ساخته شده‌اند مانند کولوسئوم که از جمله آثار باستانی روم است و به سبک نئوکلاسیک ساخته شده است.

منطقه و محل قرارگیری ساختمان

شرایط زندگی و فرهنگ انسان‌ها در نقاط مختلف دنیا با یکدیگر متفاوت است به حدی که این تفاوت‌ها حتی در معماری و سبک ساختمان‌ها هم مشهود است. به عنوان مثال در کشور خودمان مسلما معماری و ساخت‌و ساز ساختمان‌های شمالی با ساختمان‌های مرکز کشور متفاوت است. به این ترتیب هنگام طراحی قسمت‌های مختلف یک ساختمان باید عوامل مختلفی مانند آب‌وهوا را هم در نظر داشت. در واقع به منظور ساخت یک سازه مقاوم و ایمن باید درک دقیقی از مکان ساختمان داشت. به این ترتیب مکان سازه هم از عوامل تاثیرگذار بر سبک معماری است.

نوع طراحی سازه

در آخر هم به مهم‌ترین عنصر سبک در معماری می‌رسیم که نوع طراحی سازه است. همانطور که گفتیم به منظور طراحی سازه‌ای خوب و مقاوم باید عوامل مختلفی را در نظر گرفت که علاوه بر مکان سازه، فرهنگ و سلایق افراد خانه هم از این موارد است. در واقع طراحی سازه مجموعه‌ای از عناصر مختلف مانند رنگ‌ها، خطوط، شکل‌ها و…است. اما نحوه استفاده از این عناصر سبک‌های مختلفی را در معماری به وجود آورده که هر کدام دارای ویژگی‌ها و خصوصیات مختلفی هستند. به عنوان مثال در سبک کلاسیک رعایت اصل تقارن در استفاده از عناصر بسیار مهم است. شاید رعایت این اصل را در نماهای رومی ساختمان‌ها دیده باشید، زیرا این سبک نما هم در دسته سبک کلاسیک قرار می‌گیرد.

حال در ادامه برخی از سبک‌های معماری را به طور مختصر معرفی می‌کنیم.

سبک معماری کلاسیک

سبک کلاسیک یکی از قدیمی‌ترین و در واقع مادر تمامی سبک‌های معماری است. در این سبک که نشات گرفته از تمدن یونان و روم باستان است، رعایت اصل تقارن بسیار مهم است. علاوه بر این استفاده از جزییات بسیار از دیگر خصوصیات این سبک به شمار می‌رود. از این سبک هم برای طراحی دکوراسیون داخلی به کار می‌رود و هم برای نمای بیرونی. در واقع برجسته‌ترین نمونه ساختمان‌های با معماری کلاسیک در معابد باستانی یونان و روم به نمایش گذاشته شده است. ویژگی‌های دیگر این سبک معماری عبارت است از موارد زیر:

1. رعایت اصل تقارن، نظم و تناسب: در معماری کلاسیک همه عناصر باید از نظر ریاضی دارای تناسب و تقارن و هماهنگی باشند.
2. سقف‌های مسطح
3. استفاده از ستون‌های بلند و سرستون‌های نقش برجسته: البته ستون‌ها در این سبک به سه شیوه دوریک، کرنتین و یونیک طراحی و ساخته می‌شوند.
4. استفاده از المان‌ها و عناصر تزیینی بسیار
5. مصالح مورد استفاده : به عنوان مثال در معماری کلاسیک برای ساخت نمای ساختمان معمولا از سنگ‌های ساختمانی آن هم در رنگ‌های روشن استفاده می‌کنند. برای دکوراسیون داخلی هم مثلا برای انتخاب مبلمان معمولا مبلمان به سبک کلاسیک و سلطنتی انتخاب می‌شود.

سبک معماری مدرن

سازه‌های با معماری مدرن با فرم‌ها و عناصر هندسی خود، تزیینات کم و ساده‌گرایی قابل تشخیص هستند. در واقع تا حدودی می‌توان گفت نمای مدرن نقطه مقابل سبک کلاسیک است. زیرا به عنوان مثال در سبک کلاسیک لبه ها معمولا گرد هستند اما سبک مدرن تاکید به تیزبودن لبه‌های عناصر دارد. سبک مدرن با استفاده از اشکال هندسی،‌خطوط مستقیم عمودی و افقی صاف شناخته می‌شود. ویژگی‌های این سبک نما عبارتند از:

1. فرم‌ها و عناصر مستطیلی شکل
2. سادگی و کمتر بودن تزیینات
3. نبود تقارن در میان عناصر به کار رفته
4. پنجره‌های شیشه‌ای بزرگ
5. استفاده از مبلمان راحتی و ساده برای دکوراسیون داخلی
6. و…

معمولا در این سبک برای ساخت از مصالحی مانند چوب، آجر، سنگ،‌کامپوزیت و…استفاده می‌شود.

سبک‌های معماری مدرن و کلاسیک از اصلی‌ترین سبک‌های معماری است. اما برخی دیگر از سبک‌های معماری نیز عبارتند از:

1. معماری اسلامی
2. سبک نئوکلاسیک
3. سبک معماری صنعتی
4. سبک معماری معاصر
5. و…

شناخت کامل سبک‌های مختلف معماری نیاز به مطالعه و تحقیق فراوانی دارد که بیان تمامی آنها در این مقاله نمی‌گنجد. اما با توجه به اینکه تنوع سبک‌های معماری بسیار است، بهتر است که تنها با سبک‌های مورداستفاده از منطقه و کشورتان و با توجه به شرایط بودجه و سلایق خود آشنا شوید. به عنوان مثال در صورتی که بودجه کافی برای پیاده‌سازی معماری کلاسیک ندارید، بهتر است سراغ سبک مدرن بروید.