در هر جامعه به خصوص جوامعی که از فرهنگ و تمدن قدیمی و طولانی برخوردارند بناها و اجزایی به جا مانده که یاداور فرهنگ آن جامعه است. احساس نیاز به نگهداری از این فرهنگ شاخهای تحت عنوان مرمت را به وجود آورده است.
مرمت شاخهای از هنر معماریست که با انجام مطالعاتی راجع به بناهای تاریخی و اجزا و مصالح استفاده شده در آن بنا، اقدام به نگهداری، حفاظت و تعمیر آن به گونهای که قدمت و ارزش تاریخیِ بنا را حفظ کند میپردازد و سعی دارد در عین بازسازی فضای تاریخی را احیا و حفظ کند.
موارد مهم در ترمیم بنا را از اینجا میتوانید بخوانید.
علم روانشناسی با اثبات این موضوع که معماری میتواند تاثیر مستقیم وعمیق بر نحوه تفکر افراد یک جامعه داشته باشد، وجود و ضرورت این شاخه از هنر را دوچندان کرده است.
“مرمت شاخهای از هنر است که از مرگ هویت یک جامعه میتواند جلوگیری کند”
مرمت، با مطالعه آثار و بناهای تاریخی و هنری از لحاظ سبک، فن، تاریخ و رابطه آن با فرهنگ هر ملت و جامعهای برای شناخت بیشتر تمدن هر قومیت را مورد تشویق قرار داد. این تحولات در باب اندیشه، اهمیت حفظ و حفاظت از آثار هنری را بیشتر کرد و روند این اهمیت باعث وضع قوانین و مقرارت ملی و جهانی و توجه به اصالت اندیشه و بررسی روند شکل گیری این قوانین شد. اندیشمندان، هنرمندان، تاریخ شناسان و… در باب این تحولات و دگرگونی ها شروع به نظریه پردازی در باب هنر، معماری و… نمودند و بعدها این نظریات تبدیل به قوانین برای اجرای بازسازی و مرمت شد.
کلمه مرمت سه مفهوم را در دل خود جای داده : بازسازی، نوسازی، بهسازی
در بازسازی ما بنا را طوری نو میکنیم که به صورت مفهومی و ساختاری با بنای اصلی در یک راستا باشد به عبارت دیگر خلاقیت بازساز در اینجا حایز اهمیت است
نوسازی مجموعه کارهایی است که در آن بنای نو را به جای بنای قدیمی مینشانند یا جلوهای نو به آن میبخشند. بدون از دست رفتن ظاهر قبلی.
نگهداریهای کوتاه مدت که توسط عوام یا ارگان خاصی صورت میگیرد که روی هم رفته شامل چهار اقدام استحکام بخشی، حفاظت، حمایت و تعمیرات است که از تخریب سریع بنا در گذر زمان جلوگیری میکند. بهسازی به معنی توانبخشی نیز هست.
مرمت به طور کلی دو نوع است و برای اجرای این دو نوع سبکهای مختلفی به کار میرود. ابتدا به انواع مرمت میپردازیم و سپس به سراغ سبکهای مختلف آن میرویم.
در این روش بیشتر با محکم کردن بناها و ترمیم ایرادات کلی سرو کار داریم به این صورت که اسکلت و شالوده ساختمان مورد بررسی قرار میگیرد و به عنوان مثال میبینیم پی ساختمان مشکل ضعف مقاومت پیدا کرده، در اینجا با حفاری اطراف پی و مقاومسازی آن، مشکل را برطرف میکنند یا مثلا یکی از دیوارها دچار ترک خوردگی شده، با برداشتن قسمت نازک کاری و ترمیم دیوار مشکل را رفع میکنند. به طور کلی مرمت علمی با مقاوم سازی و ترمیم ساختار اصلی و اسکلتی بنا سروکار دارد.
در اینجا مرمت کار فقط با قسمتهای اصطلاحا نازک کاری بنا سرو کار دارد و برای ترمیم و بازسازی، تجربه، سلیقه و هنر خود را به کار میگیرد تا بنا را به شکلی هنرمندانه بازسازی کند. در این نوع مرمت ممکن است ظاهر و سبک بنا به طور کلی تغییر کند.
مرمت و بازسازی سبکهای مختلفی دارد که در اینجا به دو سبک پر استفاده یعنی بازسازی حفاظتی و بازسازی سبکی میپردازیم
به نوعی مهمترین روش بازسازی، بازسازی حفاظتیست همانطور که از نام این سبک پیداست حفاظت از سازه و مقاوم سازی آن در اولویت قرار دارد. قسمت مهم در این سبک، داشتن اطلاعات کافی راجع به مصالح به کاررفته در سازه و ویژگیهای سازه مورد نظر میباشد، از این رو داشتن تخصص برای اجرای این سبک الزامیست.
بازسازی حفاظتی بیشتر در قسمتهای اصلی مانند پیها و دیوارها صورت میگیرد به اینصورت که مواد و متریال استفاده شده در قسمتهای مورد نظر مورد آزمایش قرار میگیرد سپس در صورت موجود بودن مواد به کاررفته، همان مواد جایگزین میشود و در صورتی که مواد به کاررفته در بنا وجود نداشت، چیزی شبیه به آن که همان خصوصیات را داشته باشد به کار میرود برای مثال در پایه بعضی پلهای قدیمی مادهای به نام ساروج به کار رفته در اینجا برای بازسازی پایهی پل با استفاده از آهک و پودر کلسیوم مادهای با خصوصیات ساروج ساخته شده و مورد استفاده قرار میگیرد.
بعضی بناهای قدیمی وجود دارند که به خاطر گذر زمان و شرایط جوی قسمتی از آن تخریب شده یا به طور کلی از بین رفته است و فقط قسمتهایی از آن باقی مانده مانند پیها، چند دیوار و درهای اصلی و بقیه ساختمان تخریت شده و این ساختمان دارای سبک معماری خاصی نیز هست و ارزش آن را دارد که ما بخواهیم به همان سبک قبلی اقدام به بازسازی کنیم زیرا بازسازی به روش سبکی هزینه زیادی دارد(استفاده از معمارهای با تجربه یا متخصصین این حوزه و متریال خاص) و باید به این نگته توجه شود.
این نوع بازسازی سبکهای مختلفی از قبیل سبک معماری بومی، سبک معماری مصری، سبک معماری اسلامی، سبک معماری یونانی، سبک رونسانس، و… دارد که بسته به بنای مورد نظر، ابتدا سبک تشخیص داده شده سپس اقدام به بازسازی میشود.